Genel insan nüfusu göz önüne alındığında “Protein tozu bağımlılığı” diye bir rahatsızlık bilinmiyor olması eğer sizin için “protein tozu bağımlılık yapıyor mu?” sorusuna yeterli derecede tatmin edici bir cevap olmuyorsa, bu yazıyı sonuna kadar okumalısınız.
Yine de kısa bir cevap almak ve yazıyı sonuna kadar okumaya üşenenler için gelsin: Piyasada güvenilir firmalar tarafından imal edilmiş hiçbir protein tozu kendi başına ele alındığında, en azından fiziksel anlamda “bağımlılık yapıcı” nitelik taşımamaktadır. Bunun başlıca sebeplerinden biri genellikle konsantre şekilde whey, kazein ve benzeri protein türleri içeren bu ürünlerin içeriklerinin genellikle bağımlılık yapıcı maddelerden oluşmuyor olmasıdır.
Ama belki de bu konuya girmeden önce “bağımlılık nasıl gerçekleşiyor?” konusunu irdelemekte fayda var.
Aslında konusunda uzman doktorların ele alması gereken bir konu bağımlılık ve şu da bir gerçek ki, televizyon izlemek, oyun oynamak veya örgü yapmak bile bazı kişilerde bağımlılık haline gelmiş davranış olabilir. Keza, bağımlılığın gerek nörolojik gerekse başka biyolojik faktörlerden ortaya çıkması söz konusu olabildiği gibi, psikolojik faktörler ve kişinin geçmişte yaşadığı bazı olaylar veya uyuşturucu madde kullanımları da bu konuda tetikleyici etken olabilmektedirler. Yine de bağımlılığın neden ve nasıl gerçekleştiği konusunda bilimsel camiada bu konunun uzmanları bile kendi aralarında anlaşmazlığa düşebilmektedirler.
Bu noktada tekrardan hatırlatmakta fayda var ki, eğer herhangi bir rahatsızlığınız varsa veya herhangi bir psikolojik veya bedensel sorununuza çare arıyorsanız, internette vakit kaybetmeden biran evvel bir doktora danışmalısınız.
Doğruya doğru: Protein tozları bağımlılık yapıyor mu?
Konumuza geri dönmek gerekirse;
Evet, her ne kadar bağımlılığı oluşturan faktörler arasında ve bunların insan bünyesi üzerinde nasıl etki gösterdiği konusunda birbiriyle zıtlaşan fikirler olsa da, şu bir gerçektir ki bazı şeyler diğerlerinden daha fazla bağımlılık yapıcı niteliktedirler.
Supplementler genelde bağımlılık yapmıyor dediysek de, siz protein tozunuzu burnunuza çekmeyin…
Sigara (aslında nikotin) ve eroin bağımlılık yapıcılık oranları göz önünde bulundurulduğunda uzmanlar tarafından oldukça yakın iki madde olarak görülmektedir. Örneğin tüm dünyada milyarlarca insanın tükettiği kafein maddesini içeren kahve de, bağımlılık yapıcıdır. Bir maddenin bağımlılık yapıyor olduğu, o maddeyi her zaman çok tehlikeli bir madde olarak nitelendirmemiz için yeterli değildir.
Bu noktada bağımlılığı etkileyen ve şekillendiren faktörler konusunda bazı belirleyici faktörlerden bahsetmek gereklidir. En önemli faktör bir maddenin ne kadar kolay bağımlılığa sebebiyet verir nitelikte olduğudur. Bir başka önemli konu ise, bağımlılığın nasıl etkiler gösterdiği ve madde yoksunluğu (kullanılmadığı, vücuda alınmadığı) durumlarda nasıl etkiler, semptomlar gösterdiğidir (ing. Withdrawal symptoms). Daha önce örneğini verdiğimiz gibi nikotin maddesi uzmanlar tarafından eroin (veya diğer morfin türevleri) kadar bağımlılık yapıcı olarak değerlendirilse de, iki maddenin yokluğunda kişide ortaya çıkan belirtiler dramatik derecede farklıdır.
Özetle, bağımlılıktan bahsederken, sadece ne miktarda ve nasıl bağımlılık yaptığına değil, ne gibi etkiler gösterdiğine ve maddenin gerçekte ne kadar zararlı olduğuna da bakılması gerekmektedir.
Protein tozları bağımlılık skalasının neresinde?
Bu konuda net bir kanaate varmadan önce elimizdeki verileri bir listede toplayalım.
- Proteinler insan vücudu için gerekli, gıda maddeleridir.
- Protein tozlarının içindeki protein türleri insan tüketimine uygundur
- Bu uygunluk devletimiz tarafından söz konusu supplementlerin ithalatı ve satışı sürecinde çeşitli resmi kurumlar tarafından denetlenerek, tüketicilerin yani bizlerin sağlığı bir noktada devletin güvencesi altındadır. (hukuki olarak bu konuda net emin olmamakla birlikte, ithalat ve satış sürecinde ürünlerin bir takım denetlemelerden geçtiğini net olarak bilmekteyiz.)
Bu faktörler göz önünde bulunduğunda, elde protein tozlarının fiziksel olarak bağımlılığa sebebiyet vermelerini düşünmemize sebep olacak herhangi bir bulgu bulunmamaktadır. Bu konuda aksi bir görüşü destekleyen herhangi bir bilimsel makale de tarafımızdan tespit edilmemiş olmakla birlikte, bu konuda bilgi sahibi veya araştırma yapan okurlarımız var ise bize ulaşmalarını rica ederiz.
Bütün bunlara ek olarak tüm dünyada protein tozu başta olmak üzere çoğu supplementin (bazı istisnalar dışında, ki onlara da yazının sonunda değineceğiz) bağımlılığa sebebiyet vermeksizin onlarca yıldır tüketildiği ve üretildiği göz önünde bulundurularak, şu sonuca varabiliriz.
Protein tozları, en azından kendi başlarına, herhangi bir şekilde bağımlılık yapmamaktadırlar.
Güzel, ama hikayenin tamamı bundan ibaret değil…
Dikkat… Yine de supplement bağımlılığı tehlikesi altında olabilirsiniz!
Supplementlerin bağımlılık yapması konusunda en büyük tehlike, tüketicilerin bilinçsizliğinden kaynaklanan hatalı kullanımdır. “Daha fazla protein daha fazla kas” gibi bir hatalı düşünce, kişilerde protein tozu olmaksızın forma girilemeyeceği veya kas yapılamayacağı kanaatine varılmasına sebebiyet verip, tüketim miktarının gereksiz ve hatta kişinin sağlığını tehdit edecek seviyelere varmasına neden olabilir. Bu noktada elbette zaman zaman satışları artırmak amacıyla (özellikle yerel piyasadaki küçük esnaf niteliğindeki satıcıların) tüketicilerini yanlış yönlendiren davranışları da buna sebep olabilmektedir.
Bir başka çok önemli faktör ise tüketilen gıda takviyelerinin içerikleriyle alakalıdır. Evet protein tozu veya BCAA, amino asitler, creatine vb. gibi çoğu supplement kendi başına bağımlılık yapar nitelikte değildirler ve insanların %99’u için böyle bir tehlike arz etmemektedirler. Yine de zaman zaman üretici firmaların ihmal veya kötü niyetinden kaynaklanan olumsuz durumlar ortaya çıkabilmektedir.
Buna örnek olarak geçen sene ortaya çıkan ve bir supplementin içinde meth benzeri bir maddenin ortaya çıkarıldığı haberi hatırlatmak isteriz.
Özetle, evet, çoğu protein tozu ve diğer supplement psikolojik açıdan sağlıklı bireyler için hiçbir şekilde bağımlılık yapma riski teşkil etmemektedirler (on binde bir ortaya çıkabilecek bazı istisnai durumlar dışında). Ama yine de tükettiği supplementin kendi vücudundaki etkileri ve içeriğindeki maddelerin saflığı ve güvenilirliği konusunda tüketicilerin hangi üreticilerin hangi ürünlerini tercih edeceklerini iyi düşünmeleri gerekmektedir.
